بازار بورس کالا: انواع قراردادها، مراحل خرید و فروش، مزایا و معایب
تاریخ انتشار : فروردین ۱۵, ۱۴۰۲ تاریخ به روز رسانی : دی ۲۸, ۱۴۰۲ نویسنده : ریحانه مسافر زمان مورد نیاز مطالعه : 15 دقیقه تعداد بازدید : 197 بازدید۱. بازار بورس کالا
بازار بورس کالا، یکی از مهمترین بازارهای مالی در اقتصاد جهانی است که به عنوان مرجع اصلی برای خرید و فروش کالاهای مختلف، از جمله فلزات، نفت، گاز، محصولات کشاورزی و … شناخته میشود. این بازار، به عنوان یک منبع اطلاعاتی مهم برای تولیدکنندگان، خریداران و سایر ارگانهای اقتصادی، در تضمین قیمت پایدار و کنترل نوسانات قیمت کالاها نقش بسزایی دارد.
در بازار بورس کالا، تمامی کالاهای مورد نیاز بازار، به صورت آنی، شفاف و با قیمت مشخص به فروش میرسند. این بازار، از بازار بورس اوراق بهادار متفاوت است و شامل ویژگیهایی مانند دسترسی ساده به اطلاعات بازار، تبادل کالا به صورت فیزیکی و نوسانات قیمت بالایی است.
اهداف اصلی بورس کالا شامل تأمین قیمت پایدار برای کالاها، تسهیل در فرآیند خرید و فروش کالاها، افزایش اعتماد به بازار و کاهش نوسانات قیمت هستند. نحوه معامله در بازار بورس کالا، به دو صورت بازار فیزیکی و الکترونیکی است که در بازار فیزیکی بورس کالا، کالاها به صورت حضوری تحویل میگردند و در بازار الکترونیکی بورس کالا، معاملات بر اساس سفارشهای ثبت شده الکترونیکی انجام میشود.
شرایط معامله در بازار بورس کالا، شامل مشخصات کالاها، مانند وزن، کیفیت و حجم، قیمت و شرایط پرداخت میشوند. همچنین در بازار فیزیکی بورس کالا، سیستم حراج و سیستم بازار پایه برای انجام معاملات به کار میروند که در حراج، خریداران و فروشندگان کالاها، به صورت زنده و در یک فضای مشترک قرار میگیرند و بر اساس پیشنهادات خود، قیمت کالا را تعیین میکنند. در سیستم بازار پایه، قیمت کالا به صورت روزانه توسط شرکتهای بازرگانی مشخص میشود و معاملهگران میتوانند بر اساس آن، سفارشهای خود را ثبت کنند.
با توجه به نوع کالا، شرایط معامله و تعهدات متفاوتی در بورس کالا وجود دارد. برای مثال، در معاملات فلزات، محصولات کشاورزی و …، ارسال کالاها و تحویل آنها به صورت فیزیکی در بازار فیزیکی بورس کالا انجام میشود. در صورتی که معامله در بازار الکترونیکی بورس کالا صورت بگیرد، تحویل کالا به صورت الکترونیکی انجام میشود.
تابلو بازار بورس کالا یکی از ابزارهای مهم در بازار مالی است که برای نمایش قیمت و اطلاعات مرتبط با محصولات مختلفی که در بازار بورس کالا معامله میشوند، استفاده میشود. این تابلو، معمولاً در سالنهای معاملاتی بازار بورس کالا نصب شده و به کمک آن، اطلاعات مربوط به قیمت فعلی و تغییرات آن در طول روز، حجم معاملات، بالاترین و پایینترین قیمتهای روزانه و سایر اطلاعات مربوط به محصولات، به صورت زنده نمایش داده میشود.
تابلو بازار بورس کالا، به عنوان یکی از ابزارهای اصلی و ضروری در بازار مالی، به سرعت به یکی از مهمترین محاسبهگرهای میان توسعهیافتگی یک بازار مالی تبدیل شده است. در واقع، با توجه به اینکه تصمیمگیریهای مربوط به خرید و فروش محصولات در بورس کالا، معمولاً بر اساس اطلاعاتی است که از تابلو بازار بورس کالا به دست میآیند، نحوه نمایش اطلاعات در این تابلو، از اهمیت بالایی برخوردار است.
بازار بورس کالا، به عنوان یکی از مهمترین بازارهای جهانی، تأثیرات بسیاری بر روی اقتصاد کشورها و جهان دارد. با توجه به روند رشد روزافزون بورس کالا، نقش این بازار در تضمین قیمت پایدار کالاها و تأمین نیازهای بازار، بسیار مهم به نظر میرسد.
اهداف بازار بورس کالا
اهداف بازار بورس کالا شامل ارائه یک فضای مناسب برای خرید و فروش کالاها، تضمین قیمت پایدار کالاها، حفاظت از منافع معاملهگران، افزایش شفافیت در بازار، توسعه بازارهای کالا و توانمندسازی اقتصاد کشور میباشد. به طور کلی، بورس کالا به منظور فعالیت بهینه و پایدار در بازار کالاها، به دنبال رسیدن به اهداف زیر است:
- ارائه فضایی مناسب و زیرساختهای لازم برای خرید و فروش کالاها به صورت شفاف و عدالتطلبانه
- ایجاد قیمتهای پایدار و مناسب برای کالاها توسط معاملهگران، با ارائه مکانیسمهایی مانند حراج و حجمهای معاملات
- تضمین منافع معاملهگران در طول فرآیند خرید و فروش کالاها، از جمله تأمین تسهیلات مالی و ارائه خدمات مرتبط با بازار بورس کالا
- افزایش شفافیت و کاهش احتمالات ناشی از تقلب در بازار، از طریق ارائه اطلاعات دقیق و به روز درباره قیمت کالاها و شرایط بازار
- توسعه و گسترش بازارهای کالا و ارائه فرصتهای جدید برای معاملهگران، با توجه به نیازهای بازار و شرایط اقتصادی کشور
- توانمندسازی اقتصاد کشور و ایجاد اشتغال، از طریق توسعه بورس کالا و تأمین نیازهای بازار کالاها در داخل کشور و در بازارهای جهانی
۲. مزایا و معایب بازار بورس کالا
بورس کالا، به عنوان یک بازار مهم و حیاتی در اقتصاد هر کشور، مزایا و معایب خاص خود را دارد. در زیر به برخی از مزایا و معایب این بازار پرداخته شده است:
مزایا:
- تأمین نیازهای بازار: بازار بورس کالا، به عنوان یک بازار مرکزی برای خرید و فروش کالاهای مختلف، امکان تأمین نیازهای بازار را فراهم می کند.
- حفاظت از قیمت: این بازار، به دلیل وجود مکانیزمهایی برای تعیین قیمت کالاها، می تواند از نوسانات ناشی از عوامل خارجی مانند تقاضا و عرضه، تورم و سایر عوامل محافظت کند.
- افزایش شفافیت: به دلیل وجود روشهای دقیق برای ثبت سفارشات و تعیین قیمت، بازار بورس کالا می تواند شفافیت بیشتری در عملکرد بازار داشته باشد.
- دسترسی به تنوع کالاها: بازار بورس کالا، امکان دسترسی به تنوع کالاهای مختلف را فراهم می کند و به افراد این امکان را می دهد تا در بازار های مختلف مانند بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی کالا، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در این کالاها سرمایه گذاری کنند.
معایب:
- ریسک بازار: همانند بازارهای دیگر، بورس کالا نیز با ریسک های خود همراه است که می تواند به دلیل نوسانات قیمت، فروش فراورده های نامناسب و سایر عوامل بروز کند.
- پیچیدگی سیستم: برای شرکت در بازار بورس کالا، نیاز به دانش و تخصص خاصی در زمینه این بازار و سیستم های مرتبط دارید.
- نیاز به سرمایه بالا: برای شرکت در بورس کالا، به دلیل معاملات انجام شده در این بازار، نیاز به سرمایه بالا و مدیریت مالی قوی دارید. برای برخی افراد، این میتواند یک مانع برای شرکت در بازار باشد.
- تأثیر ارزش ارز بر روی قیمت کالاها: با توجه به اینکه بسیاری از کالاهای معامله شده در بورس کالا با ارز بهای تعیین شده خریداری میشوند، ارزش ارز میتواند بر روی قیمت کالاها تأثیر بگذارد. این تأثیر میتواند برای شرکتکنندگان در بازار کالا، خصوصاً کسانی که با ارز ارتباط دارند، یک ریسک باشد.
۳. انواع بازار در بورس کالا
بورس کالا، به عنوان یکی از مهمترین بازارهای مالی کشور، دارای انواع مختلفی از بازارها است که هر کدام با شرایط و خصوصیات خود عمل میکنند. در ادامه به معرفی انواع بازارهای بورس کالا پرداخته میشود:
- بازار فیزیکی در بورس کالا: در بازار فیزیکی کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی، محصولات معدنی و فرآوردههای نفتی معامله میشود. در این بازار، کالاها به صورت مستقیم بین خریدار و فروشنده تبادل میشوند و این نوع بازار در واقع معادل بازار خرید و فروش سنتی محصولات فیزیکی است. به عنوان مثال، بازار بورس محصولات کشاورزی که در آن معاملات بر روی کالاهایی مانند گندم، جو، برنج و غیره صورت میگیرد، یک بازار فیزیکی است.
- بازار مشتقه در بورس کالا: در بازار مشتقه در بورس کالا از قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله استفاده میشود. در این بازار، معاملات بر اساس تفاوت قیمت کالا در زمان تعیین شده در قرارداد صورت میگیرد. به عبارت دیگر، در این بازار، معاملات برای کالاهایی صورت میگیرد که در آینده تحویل داده میشوند. با توجه به این که معاملات در بازار مشتقه به صورت قرارداد انجام میشود، قیمتهای آتی و قیمتهای فعلی کالاها میتوانند از هم تفاوت داشته باشند. به عنوان مثال، بازار بورس طلا که در آن معاملات بر روی قراردادهای طلا صورت میگیرد، یک بازار مشتقه است.
- بازار فرعی بورس کالا: بازار فرعی بورس کالا به عنوان بازاری جانبی برای بازار فیزیکی و مشتقه عمل می کند. بازار فرعی برای معامله کالاهایی استفاده میشود که شرایط فروش در بازار فیزیکی را ندارند. به عنوان مثال، کالاهایی که تولید کنندهی آنها در داخل کشور وجود ندارد و به صورت وارداتی وارد میشود، یا کالاهای شاخص و دست دوم معامله در بازار فرعی معامله میشوند. به عنوان مثال، بازار بورس پلیمر که در آن معاملات بر روی قراردادهایی از پلیمر صورت میگیرد، یک بازار فرعی است.
- بازار مالی در بورس کالا: بازار مالی بورس کالا شامل اوراق سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوقهای کالایی است. این بازار به عنوان منبع تأمین مالی برای شرکتهای تولیدکننده کالا و نیز سرمایهگذاران در بازارهای کالا شناخته میشود. در این بازار، معاملات بر اساس ارزش کالای موجود در صندوقهای کالایی یا سهام گواهی سپرده کالایی انجام میشود. به عنوان مثال، بازار بورس اوراق بهادار که در آن معاملات بر روی انواع مختلفی از اوراق بهادار مانند سهام، اوراق مشارکت، اوراق قرضه و غیره صورت میگیرد، یک بازار مالی است.
انواع قراردادها در بازار بورس کالا
انواع قراردادها در بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟
در بازار فیزیکی در بورس کالا، انواع قراردادهای مختلفی برای معامله کالاهای مختلف استفاده می شود. در ادامه به معرفی و توضیح برخی از این قراردادها پرداخته خواهد شد:
- قرارداد نقدی: در این قرارداد، شرایط فروش و خرید کالا به صورت پرداخت نقدی تعیین می شود. به عبارت دیگر، معامله در این قرارداد در زمان انجام خود، به صورت پرداخت نقدی بین فروشنده و خریدار صورت می گیرد.
- قرارداد نسیه: در این قرارداد، خریدار نسیه به صورت حق انتخاب برای خرید کالا در آینده در مقابل پرداخت هزینه به فروشنده دارد. در این قرارداد، شرایط خرید و فروش کالا به صورت دقیق وارد قرارداد می شوند و معمولاً زمان و شرایط تحویل کالا، شاخص قیمت کالا و شرایط پرداخت در آینده تعیین می شوند.
- قرارداد سلف: در این قرارداد، برعکس قرارداد نسیه، مقدار معینی از کالا به فروش میرسد، اما با این تفاوت که تحویل کالا در آیندهای مشخص خواهد بود. در واقع فروشنده کالای خود را برای تامین نقدینگی پیش فروش کرده است.
- قرارداد معاوضه: در این قرارداد، معامله کالا به صورت تبادلی صورت می گیرد. به عبارت دیگر، خریدار به جای پرداخت پول به فروشنده، کالای مورد نظر خود را به فروشنده می دهد و در ازای آن، فروشنده کالای دیگری را تحویل می دهد.
انواع قراردادها در بازار مشتقه بورس کالا چیست؟
در بازار مشتقه بورس کالا، دو نوع قرارداد عمده وجود دارد: قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله.
- قراردادهای آتی: قراردادهای آتی به صورت معاملات مشتقه بر روی انواع کالاها، از جمله محصولات کشاورزی، فلزات، نفت و انرژی، ارز، شاخصهای بورس و غیره انجام میشود. در این نوع قرارداد، خریدار و فروشنده به توافقی برای خرید یا فروش کالای مورد نظر در آینده میرسند. قیمت و زمان تحویل کالا در این قراردادها به صورت مشخص و مشروط به توافق بین خریدار و فروشنده است. قراردادهای آتی بورس کالای ایران برای محصولاتی مانند سکه، زیره سبز، زعفران، پسته، لوتوس و نقره وجود دارد.
- قراردادهای اختیار معامله: قراردادهای اختیار معامله (Option Contracts) نیز به صورت معاملات مشتقه بر روی کالاهای مختلف صورت میگیرد. در این قراردادها، خریدار یک حق انتخاب دارد که در زمان مشخصی به او اجازه خرید یا فروش کالای مورد نظر را میدهد. با پرداخت یک مبلغ کوچک به نام حق انتخاب، خریدار میتواند در آینده به قیمت تعیین شده در قرارداد خرید یا فروش کالای مورد نظر را انجام دهد.
تفاوت قراردادهای آتی و اختیار معامله
قراردادهای آتی و اختیار معامله هر دو نوع قرارداد مشتقه هستند، یعنی برای خرید و فروش کالا در آینده صورت میگیرند. اما تفاوت اصلی بین این دو قرارداد در این است که در قرارداد آتی، خرید و فروش کالا در تاریخی مشخص در آینده صورت میگیرد، در حالی که در قرارداد اختیار معامله، خریدار حق دارد اما نه الزام به خرید یا فروش کالا در تاریخی خاص در آینده دارد.
در قرارداد آتی، خریدار و فروشنده تعهد دارند که در تاریخ تعیین شده، کالا را به قیمت مشخص در قرارداد خریداری یا فروش کنند. این نوع قراردادها برای حفظ قیمت کالا و محافظت در برابر تغییرات شاخص قیمت کالا در آینده استفاده میشوند.
در قرارداد اختیار معامله، خریدار حق دارد اما نه الزام به خرید یا فروش کالا در تاریخ مشخص شده در آینده دارد. به عبارت دیگر، در این نوع قراردادها، خریدار یک حق اختیاری را برای خرید یا فروش کالا در آینده به قیمتی خاص به دست میآورد. این حق اختیاری، به خریدار اجازه میدهد تا در آینده به قیمت قرارداد، کالا را خریداری یا فروش کند. در این حالت، فروشنده الزامی به فروش کالا ندارد ولی خریدار حق دارد که در صورت نیاز به خرید یا فروش کالا، از این حق اختیاری استفاده کند.
انواع قراردادها در بازار مالی بورس کالا
در بازار مالی بورس کالا، انواع قراردادهای مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر میشود:
- اوراق سلف موازی استاندارد (ISF): این اوراق سلف، بر پایه محصولات در بورس کالا مانند سویا، ذرت، گندم و… است که با استفاده از مکانیزم سلف موازی، خریداران و فروشندگان قراردادهای آتی برای خرید و فروش این محصولات را معامله میکنند. این اوراق سلف از لحاظ محتوا، مشخصات، قیمت و شرایط عقد به صورت استاندارد و یکپارچه در نظر گرفته شدهاند.
- گواهی سپرده کالایی (SCD): این گواهی، برای نشان دادن مالکیت بر کالایی که در انبارهای نگهداری شرکتهای بورسی قرار دارد، استفاده میشود. هر گواهی سپرده کالایی، به مقدار مشخصی از کالا مربوط میشود و میتوان آن را به عنوان ابزار مالی در بازار مالی بورس کالا معامله کرد.
- صندوقهای کالایی (ETF): این صندوقها به عنوان ابزارهای سرمایهگذاری در بازار مالی بورس کالا استفاده میشوند و شامل مجموعهای از گواهیهای سپرده کالایی هستند. این صندوقها میتوانند سهامی باشند که در بورس معامله میشوند یا بنگاههایی که به تولید کالاهای مختلف میپردازند. سرمایهگذاران با خرید و فروش سهام صندوقهای کالایی در بازار مالی، به صورت غیرمستقیم در صنعت کالا سرمایهگذاری میکنند.
۴. نحوه معامله در بازار بورس کالا و خرید از بازار بورس کالا
معامله در بازار بورس کالا به صورت الکترونیکی انجام میشود. برای شرکت در بازار بورس کالا، ابتدا باید به یکی از شرکتهای دارای مجوز عضویت در بورس کالا مراجعه کرده و ثبت نام کرد. سپس با استفاده از نرمافزار معاملاتی مخصوص، میتوان به معاملهگری در بازار بورس کالا پرداخت.
در این بازار، تمامی قیمتها به صورت زمان واقعی و براساس عرضه و تقاضا تعیین میشوند. با استفاده از نرمافزار معاملاتی، میتوان به تمامی قراردادهای موجود در بازار بورس کالا دسترسی داشت و در صورت تمایل به خرید و فروش کالا در بورس، سفارش خود را وارد کرد.
برای انجام معامله و خرید و فروش کالا در بورس، باید مقدار و قیمت خرید یا فروش را مشخص کنید. در صورتی که سفارش شما با سفارش دیگری همخوانی داشته باشد، معامله انجام میشود و تراکنش بین حسابهای طرفین انجام میشود.
در نهایت، بورس کالا به دلیل شفافیت و قابلیت دسترسی به قیمتها، امکان معامله و کسب سود را برای سرمایهگذاران فراهم میکند. همچنین، با توجه به اینکه این بازار ابزار حفاظتی مناسبی برای تأمین نیازهای صنعتی و تجاری فراهم میکند، به عنوان یکی از مهمترین بازارهای اقتصادی در کشور شناخته میشود.
۵. مراحل ورود به بورس کالا
ورود به بازار بورس کالا مراحلی دارد که در ادامه توضیح داده میشود:
- دریافت کد بورس کالا: برای ورود به بازار بورس کالا، ابتدا باید به عنوان سرمایه گذار در این بازار ثبت نام کنید و کد بورس کالا را دریافت کنید. برای ثبت نام، ابتدا باید به سایت بورس کالا مراجعه کرده و فرم ثبت نام را تکمیل کنید. پس از ثبت نام، به شما کد بورس کالا اختصاص داده میشود که برای ورود به بورس کالا باید آن را استفاده کنید.
- تکمیل فرم درخواست خرید: در ابتدا برای خرید کالا، باید فرم درخواست خرید را تکمیل کنید. در این فرم شما باید اطلاعاتی مانند نام کالا، تعداد و قیمت پیشنهادی خود را وارد کنید.
- واریز پیشپرداخت: پس از تکمیل فرم درخواست، برای انجام معامله، باید پیشپرداخت معادل مقداری از کالا را به حساب خود واریز کنید. مقدار پیشپرداخت برای هر کالا متفاوت است و به عواملی مانند نوع کالا و شرایط بازار بستگی دارد.
- خرید کالا: پس از واریز پیشپرداخت، شما میتوانید با ارسال دستور خرید به بورس، کالای مورد نظر خود را به قیمت تعیین شده خریداری کنید.
- واریز مابقی وجه: پس از ارسال اطلاعیه خرید، باید مابقی مبلغ معامله را به حساب خود واریز کنید.
- پایاپای و تسویه بورس: در نهایت، برای تکمیل معامله، باید تسویه حساب با پایاپای (بانک مرکزی) صورت گیرد. در این مرحله، مابقی وجه معامله به حساب شما واریز و مقدار کالای خریداری شده به حساب شما منتقل خواهد شد.
۶. نتیجه گیری
بازار بورس کالا یک بازار مالی است که در آن کالاهای مختلف مانند محصولات کشاورزی، مواد معدنی، فلزات، نفت و انرژی به صورت قراردادهای مشتقه، اوراق بهادار و گواهی سپرده معامله میشود. این بازار به عنوان یکی از مهمترین بازارهای مالی در جهان، در تأمین نیازهای صنعتی و تجاری، تعیین قیمت و اصلاح نوسانات بازار کالاهای داخلی و خارجی نقش بسزایی دارد.
بازار بورس کالا، به عنوان یکی از مهمترین بازارهای مالی در جهان، علاوه بر تأمین نیازهای صنعتی و تجاری و تعیین قیمت و اصلاح نوسانات بازار کالاهای داخلی و خارجی، نقش مهمی در تسهیل صادرات کالاهای مختلف با تأمین سرمایه و حفظ پایداری بازار دارد. در این بازار، با معامله قراردادهای مشتقه و اوراق بهادار مرتبط با کالاهای صادراتی، امکان تبدیل آنها به سرمایهگذاری قابل توجه فراهم میشود. به همین دلیل، بازار بورس کالا صادراتی یکی از پرطرفدارترین و مورد علاقه ترین مقصدهای سرمایهگذاران صادراتی است.
انواع بازار بورس کالا شامل بازار آتی کالا، بازار آپشن، بازار نقدینگی، بازار مبادله و بازار توسعه میباشد. هر یک از این بازارها دارای ویژگیها و مزایا و معایب خاص خود هستند.
ورود به بازار بورس کالا شامل مراحلی مانند دریافت کد بورس کالا، تکمیل فرم درخواست، واریز پیش پرداخت، خرید کالا، ارسال اطلاعیه خرید، واریز مابقی وجه و تسویه حساب میشود.
همچنین، بورس کالا دارای مزایا و معایب خود است. مزایای آن شامل افزایش امنیت در تبادل کالا، تعیین قیمت دقیق و انعطاف پذیری در معاملات، درحالی که معایب آن شامل ریسک بازار، پیچیدگی سیستم، و نیاز به تحلیل بازار بورس کالا و دانش و تخصص خاص در زمینه بازار مالی میباشد.
به طور کلی، بازار بورس کالا یکی از ابزارهای مهم در تأمین نیازهای صنعتی و تجاری است که با استفاده از آن، میتوان قیمت کالاها را تعیین و نوسانات بازار را کنترل کرد. شما می توانید برای آشنایی بیشتر با انواع بازار بورس و نحوه سرمایه گذاری در آن، نسبت به خرید پکیج جامع آموزش بورس اقدام فرمایید.
دیدگاه کاربران
بدون دیدگاه
آموزش رایگان بورس
همین الان با وارد کردن اطلاعات خود در فرم، دوره آموزش بورس را به صورت رایگان دریافت نمایید.