شناخت بازار فرابورس: انواع، عملکرد و چگونگی سرمایه گذاری در آن

فرابورس به عنوان یک بازار مالی مستقل، از مهمترین و پیشرفته‌ترین بازارهای مالی در جهان محسوب می‌شود. این بازار مالی در ایران، به منظور فعالیت در زمینه خرید و فروش انواع اوراق بهادار، ارز، کالا و سایر محصولات مالی تشکیل شده است. با وجود اینکه فرابورس، به عنوان یک بازار فرعی در مقابل بازار بورس شناخته شده است، اما این بازار اهمیت و جایگاه مهمی در سامانه اقتصادی کشور دارد. با وجود محدودیت‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی و عدم دسترسی به سیستم‌های پرداخت الکترونیک، فرابورس توانسته است با روند رشد قابل توجهی روبرو شود و با جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، بازار بورسی ایران را تحریک کند.

در این مقاله، به بررسی اینکه منظور از فرابورس چیست؟ و نحوه عملکرد آن چگونه است؟ ، خواهیم پرداخت. همچنین، نقش فرابورس در بازار سرمایه، به صورت جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ادامه انواع معاملات در فرابورس، مزایای فرابورس و همچنین فرق فرابورس و بورس بیان شده است. با مطالعه این مقاله، خوانندگان با مفاهیم کلی و عملکرد فرابورس آشنا می‌شوند و درک بهتری از بازارهای مالی ایران خواهند داشت.

آموزش رایگان بورس

همین الان با وارد کردن اطلاعات خود در فرم، دوره آموزش بورس را به صورت رایگان دریافت نمایید.

رمز عبور موقت همان شماره موبایل خواهد بود

ثبت نام فوری و دریافت دوره رایگان

۱. فرابورس چیست؟

فرابورس یک بازار بورس برای خرید و فروش اوراق بهادار، کالاها، ارزها و سایر ابزارهای مالی است که در ایران فعالیت می‌کند. فرابورس در واقع یکی از مهمترین بازارهای مالی در ایران است و برای بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران به عنوان یک منبع برای جذب سرمایه و افزایش درآمد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در فرابورس، معاملات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود و مشتریان می‌توانند از طریق دستگاه‌های خودپرداز و شبکه‌های ارتباطی مختلف به بازار دسترسی پیدا کنند. بنابراین، فرابورس به عنوان یک بازار الکترونیکی عمل می‌کند که به راحتی قابل دسترسی است و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران محلی و خارجی جذابیت دارد.

تعریف دقیق‌تر فرابورس از دیدگاه قوانین مالی، یک نظام الکترونیکی برای معاملات با اوراق بهادار و سایر ابزارهای مالی است که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ایران (سبک) در ایران اداره می‌شود. در این بازار، معاملات در قالب سه بازار اصلی ارز، اوراق بهادار و کالاهای اولیه صورت می‌گیرند. ساعت فعالیت فرابورس در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9 تا 12:30 است. سرمایه گذاران می توانند در این ساعات در بازار فرابورس ایران معاملات خود را انجام دهند.

در فرابورس، انواع مختلفی از ابزارهای مالی قابل معامله هستند. به عنوان مثال، در بازار ارز، ارزهای خارجی مانند دلار آمریکا، یورو، پوند استرلینگ و ژاپنی، قابل معامله هستند. در بازار اوراق بهادار، شرکت‌های عمومی، بانک‌ها، شرکت‌های خصوصی و سایر شرکت‌هایی که سهام خود را به صورت عمومی به فروش می‌رسانند، قابل معامله هستند. در بازار کالاهای اولیه، محصولات مانند نفت، گاز، فولاد و سایر مواد معدنی، قابل معامله هستند.

تاریخچه فرابورس در ایران به سال ۱۳۷۱ باز می‌گردد که در آن زمان به عنوان یک بازار نوپای در ایران تأسیس شد. اما در سال ۱۳۷۸، بازار بورس تهران به عنوان بازار اصلی بورس در کشور تشکیل شد و فرابورس به عنوان بازار دوم برای معاملات اوراق بهادار، تشکیل شد. با گذشت سال‌ها، فرابورس به یک بازار پویا و رو به رشد تبدیل شده است که هر روز با حجم بالایی از معاملات روبرو می‌شود. در سال ۱۳۸۶، فرابورس به عنوان بازار اولیه کالاهای معدنی و صنعتی تأسیس شد و به عنوان بازار اولیه در بورس کالا شناخته شد. در سال ۱۳۹۳، بازار فرابورس به شیوه الکترونیکی ایجاد شد و از آن به بعد، تمامی معاملات در فرابورس به صورت آنلاین و از طریق سامانه‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد. این تغییر، باعث افزایش سرعت و کارایی در معاملات شده است و به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا به سرعت به اطلاعات بازار دسترسی پیدا کنند و تصمیمات سریع‌تری بگیرند.

از آنجایی که روند رشد فرابورس افزایشی بوده و این بازار به عنوان یک بازار پویا و رو به رشد شناخته شده است، بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از این بازار برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. به علاوه، با توجه به حجم بالای معاملات در فرابورس، بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها از این بازار به عنوان یک منبع جذب سرمایه استفاده می‌کنند.

نحوه عملکرد فرابورس

فرابورس به عنوان بازار دوم اوراق بهادار و بازار اولیه کالاهای معدنی و صنعتی، به دو صورت عمل می‌کند:

۱. بازار دوم اوراق بهادار: در این بازار، اوراق بهاداری که در بورس تهران معامله شده‌اند ولی اکنون از بورس خارج شده‌اند، معامله می‌شوند. شرکت‌ها می‌توانند به دنبال انجام معاملات در این بازار برای افزایش سرمایه و جذب سرمایه‌گذاران باشند. برای انجام معاملات در این بازار، سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق دفاتر معاملاتی مجاز بازار دوم به معامله بپردازند.

۲. بازار اولیه کالاهای معدنی و صنعتی: در این بازار، کالاهای معدنی و صنعتی که تولید شده‌اند و برای فروش در بازار بهمنی قرار ندارند، به عنوان محصولات جدید در این بازار ارائه می‌شوند. برای انجام معاملات در بازار اولیه، سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق دفاتر معاملاتی مجاز به معامله بپردازند. این بازار در بورس کالا به عنوان بازار اولیه شناخته شده است.

در هر دو بازار فرابورس، معاملات با استفاده از سامانه‌های الکترونیکی انجام می‌شوند. سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از سایت فرابورس، به نمایش دادن نرخ‌های اوراق بهادار یا قیمت کالاهای معدنی و صنعتی، به روز رسانی سریع اطلاعات بازار را دنبال کنند. همچنین، از این طریق، سفارشات خرید و فروش را ثبت کرده و به معامله‌گران دیگر ارسال می‌کنند. با توجه به سرعت بالای انجام معاملات در سامانه فرابورس، معامله‌گران در بازه‌های زمانی کوتاه و با هزینه پایین‌تری می‌توانند اوراق بهادار خود را خریداری یا فروش کنند.

از طریق سامانه فرابورس، سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص، تحلیل تکنیکال و بنیادی بازار را انجام داده و به‌صورت آنلاین به معامله پرداخته و داده‌های آماری بازار را در اختیار داشته باشند. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران می‌توانند با مشاهده وضعیت بازار و قیمت اوراق بهادار، تصمیمات بهتری در خصوص سرمایه‌گذاری خود بگیرند.

۲. خرید و فروش سهام در فرابورس

فرابورس یک بازار مالی الکترونیکی است که به فعالان بازار، امکان خرید و فروش سهام و دیگر اوراق بهادار را از طریق سیستم اینترنتی فراهم می کند. در این بازار، فعالان بازار با استفاده از نرم افزار تحت وب یا موبایل، می توانند اقدام به خرید و فروش سهام با شرکت ها، بانک ها و سایر موسسات مالی کنند.

خرید سهام فرابورس، یکی از روش‌های معمول برای سرمایه‌گذاری در این بازار است. برای خرید سهام در فرابورس، شما نیاز دارید تا به عنوان یک سرمایه‌گذار، حساب بازاریابی در یکی از شرکت‌های دارای مجوز فعالیت در فرابورس ایجاد کنید. بعد از ایجاد حساب بازاریابی، شما می‌توانید با واریز وجه خود به حساب خود، در بازار سرمایه فعالیت کنید.

برای خرید سهام فرابورس، باید ابتدا سهم مورد نظر خود را با استفاده از سامانه اینترنتی فرابورس، جستجو کنید و بررسی کنید که قیمت فعلی آن چقدر است. پس از بررسی قیمت، می‌توانید سفارش خود را با تعیین تعداد سهام و قیمت مورد نظر، به صورت آنلاین ثبت کنید. سفارش‌ها بر اساس الگوریتم‌های خودکار سامانه فرابورس، با سفارش‌های دیگری که در حال ثبت در بازار سرمایه هستند، تطبیق داده می‌شوند و در صورت تطابق قیمت، خرید سهام صورت می‌گیرد.

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که برای خرید از فرابورس، باید از یک نماینده معتبر در این بازار سرمایه استفاده کنید و حتماً در مورد شرایط و قوانین بازار سرمایه اطلاعات کافی داشته باشید.

حداقل خرید در فرابورس برای هر سهم ممکن است متفاوت باشد و به تعداد سهم و قیمت آن بستگی دارد. برای مثال، در برخی شرکت‌ها حداقل خرید یک سهم است، در حالی که در شرکت‌های دیگر ممکن است بیشتر باشد. در هر صورت، برای خرید سهام در فرابورس، شما باید ابتدا به یک شرکت کارگزاری بورس مراجعه کنید و ثبت‌نام کنید. سپس با واریز وجه به حساب خود، می‌توانید سفارش خرید سهام را ثبت کنید.

به طور کلی، برای خرید و فروش سهام در فرابورس، سرمایه‌گذاران می‌توانند از روش‌های مختلفی استفاده کنند. برای مثال، می‌توان از نمادهای سهم موردنظر جستجو کرده و با مشاهده اطلاعات مربوط به آن‌ها، سفارش خرید از فرابورس و فروش در آن داد. همچنین، سرمایه‌گذاران می‌توانند از نرم‌افزارهای موبایل و وب سایت‌های معتبری که امکان خرید و فروش سهام در فرابورس را فراهم می‌کنند، استفاده کنند.

در هنگام خرید و فروش سهام، سرمایه‌گذار باید به مواردی مانند قیمت، حجم، تاریخ معامله، شماره حساب مقصد و حداقل خرید در فرابورس پرداخت توجه کند. همچنین، باید به دقت و با توجه به شرایط بازار، قیمت سهام را تعیین کند تا از خرید سهام با قیمت بالا و فروش سهام با قیمت پایین جلوگیری کند.

به طور کلی، خرید و فروش سهام در فرابورس، از اهمیت بسزایی برخوردار است و سرمایه‌گذاران می‌توانند با درک بهتر از مکانیزم و شرایط بازار، به بهره‌وری بیشتری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بازار دست پیدا کنند.

روش ثبت نام فرابورس

روش ثبت نام فرابورس بسیار ساده است. مراحل ثبت نام به شرح زیر است:

1. مراجعه به وب‌سایت فرابورس
2. انتخاب گزینه “ثبت نام” در بالای صفحه
3. پر کردن اطلاعات شخصی مانند نام، نام خانوادگی، شماره تلفن همراه، پست الکترونیکی و غیره
4. بارگذاری تصویر کارت ملی
5. ارسال درخواست ثبت نام

پس از ارسال درخواست، فرابورس شماره شناسایی را برای شما ارسال می‌کند که با استفاده از آن، می‌توانید وارد حساب کاربری خود شوید و معاملات خود را انجام دهید. بهتر است پس از ثبت نام، حساب کاربری خود را با اطلاعات کامل تکمیل کنید، به ویژه اطلاعات بانکی خود را وارد کنید تا بتوانید با اطمینان به معاملات خود ادامه دهید.

حجم مبنا در فرابورس

حجم مبنا در فرابورس به حداقل تعداد سهامی گفته میشود که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد. با تعیین حجم مبنا فرابورس نیز می‌توان به دقت بیشتری در تحلیل و پیش‌بینی نوسانات بازار دست یافت و در انجام معاملات با دقت بیشتری عمل کرد. حجم مبنا در فرابورس برای هر سهم متفاوت است و بر اساس تعداد نمادهای معاملاتی در طول 30 روز گذشته تعیین می‌شود. برای مثال، اگر حجم مبنای یک سهم در فرابورس برابر با 100 نماد معاملاتی باشد، به معنای آن است که باید حداقل 100 نماد از آن سهم در طول یک روز معامله شود تا اینکه قیمت آن سهم تحت تأثیر نوسانات باشد. استفاده از حجم مبنا فرابورس نیز همانند بازار سرمایه، به کاهش هیجانات بازار، جلوگیری از رشد و ریزش کاذب بازار و افزایش دقت در تحلیل و پیش‌بینی بازار کمک می‌کند.

پکیج جامع آموزش بورس

stock exchange یا bourse، بورسی است که در آن کارگذاران سهام و معامله گران می توانند اوراق بهادار مانند سهام، اوراق قرضه و سایر ابزارهای مالی را خرید و فروش کنند. بورس به دو دسته طبقه بندی می شود: بورس کالا و بورس اوراق بهادار. در این پکیج جامع آموزش بورس ، بازار بورس و اصطلاحات آن معرفی شده و نحوه سرمایه گذاری ...

%70 تخفیف

5.000.000 تومان

1.500.000 تومان

بررسی و خرید دوره

۳.  نقش فرابورس در بازار سرمایه

فرابورس یک بازار اولیه برای پذیرش و عرضه اوراق بهادار است. بازار فرابورس به‌عنوان یک نهاد مالی، وظایف متعددی را در پذیرش و عرضه اوراق بهادار انجام می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پذیرش اوراق بهادار: فرابورس به‌عنوان بازار اولیه برای پذیرش اوراق بهادار، به شرکت‌ها و موسسات امکان می‌دهد تا برای جذب منابع مالی از بازار سرمایه استفاده کنند. به‌عنوان مثال، شرکت‌ها می‌توانند از طریق انتشار اوراق بهادار خود در فرابورس، برای تامین مالی و پرداخت هزینه‌های پروژه‌های خود به سرمایه‌گذاران متقاضی اوراق بهادار خود فرصت دهند.
2. تعیین قیمت اوراق بهادار: فرابورس با تشکیل قیمت‌های رسمی و ثبت آن‌ها در سامانه‌های خود، از تعیین قیمت و ارزش اوراق بهادار موجود در بازار سرمایه پاسخگو است. این قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا در بازار شکل می‌گیرد و برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها به‌عنوان معیاری برای ارزیابی ارزش اوراق بهادار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3. فراهم کردن زیرساخت‌های فنی: فرابورس با ایجاد زیرساخت‌های فنی مناسب برای معاملات اوراق بهادار، از جمله سیستم‌های امنیتی، سیستم‌های آماری، سامانه‌های نظارت و کنترل و…، امکان معاملات امن و راحت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
4. افزایش شفافیت بازار: فرابورس با ارائه اطلاعات لازم به سرمایه‌گذاران و متقاضیان در مورد وضعیت بازار سرمایه، شرکت‌ها و اوراق بهادار مختلف، به شفافیت بازار کمک می‌کند. این شفافیت باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیمات بهتری درباره سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مختلف بگیرند.
5. محیطی امن و پایدار: فرابورس با ایجاد قوانین و مقررات مناسب و نظارت مستمر بر عملکرد بازار، محیطی امن و پایدار برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌های صاحب اوراق بهادار فراهم می‌کند. این محیط اعتماد سرمایه‌گذاران را به بازار سرمایه افزایش می‌دهد و به شرکت‌ها امکان پذیرش اوراق بهادار به شکل موثر و مطمئن را می‌دهد.

یکی از نقش‌های مهم فرابورس در بازار سرمایه، تشکیل قیمت اوراق بهادار است. فرابورس با ایجاد بازار اولیه و ثانویه، محیطی را برای تعامل بین شرکت‌های صادرکننده اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. در بازار اولیه، شرکت‌ها اوراق بهادار خود را برای عرضه به فروش می‌رسانند و سرمایه‌گذاران قیمت اولیه این اوراق را تعیین می‌کنند.

در بازار ثانویه نیز، بازار برای خرید و فروش اوراق بهادار پس از پذیرش آن‌ها ایجاد می‌شود و سرمایه‌گذاران قیمت را با توجه به عرضه و تقاضا تعیین می‌کنند. در این بازار، شرکت‌ها نیز می‌توانند اوراق بهادار خود را به فروش بگذارند یا از آن‌ها خرید کنند.

تشکیل قیمت در فرابورس بر اساس قوانین و مقرراتی انجام می‌شود که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ایران تعیین شده‌اند. به‌طور کلی، قیمت اوراق بهادار در فرابورس بر اساس عرضه و تقاضا و وضعیت بازار سرمایه تعیین می‌شود. با افزایش تقاضا برای یک اوراق بهادار، قیمت آن افزایش می‌یابد و با کاهش تقاضا، قیمت آن کاهش می‌یابد.

تعیین قیمت در فرابورس باعث شفافیت بازار سرمایه می‌شود و سرمایه‌گذاران را قادر می‌سازد تصمیمات بهتری درباره سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بگیرند. همچنین، تعیین قیمت مناسب برای اوراق بهادار، به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا اوراق بهادار خود را با قیمت مناسب‌تر به فروش بگذارند و به این ترتیب، سرمایه‌گذاران بهترین قیمت را برای خرید اوراق بهادار بدست می‌آورند. در واقع، تشکیل قیمت اوراق بهادار در فرابورس به‌عنوان یکی از عوامل اصلی تعیین ارزش شرکت‌ها و افزایش ثبات بازار سرمایه و بهبود اقتصاد کشور، محسوب می‌شود.

۴. انواع معاملات در فرابورس

در فرابورس، معاملات به دو صورت اصلی انجام می‌شوند: معاملات بازار اول و معاملات بازار دوم.

• معاملات بازار اول: در این نوع معاملات، اوراق بهادار جدید صادر می‌شوند و به صورت اولیه به فروش می‌رسند. در این بازار، شرکت‌ها اوراق بهادار خود را برای فروش عرضه می‌کنند و سرمایه‌گذاران با خریداری اوراق بهادار، مالکیت در شرکت صادرکننده را کسب می‌کنند. معاملات بازار اول در دو حالت عرضه عمومی و عرضه خصوصی انجام می‌شود.
• معاملات بازار دوم: در این نوع معاملات، اوراق بهاداری که در بازار اول قبلاً عرضه شده‌اند و حالاً قابل معامله هستند، خریداری و فروش می‌شوند. در این بازار، سرمایه‌گذاران می‌توانند اوراق بهادار خود را بفروشند و یا اوراق بهادار دیگر را خریداری کنند.

همچنین، در فرابورس معاملات به دو صورت حضوری و غیرحضوری نیز انجام می‌شود:

• معاملات حضوری: در این نوع معاملات، سرمایه‌گذاران به صورت حضوری در سالن معاملات فرابورس حضور دارند و با واسطه‌گری کارگزاران، اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌کنند.
• معاملات غیرحضوری: در این نوع معاملات، سرمایه‌گذاران از طریق سامانه‌های الکترونیکی فرابورس به صورت آنلاین معاملات خود را انجام می‌دهند. این نوع معاملات در حال حاضر بیشترین حجم معاملات فرابورس را تشکیل می‌دهد.

از طرف دیگر انواع معاملات در فرابورس به شکل زیر هستند:

1. معاملات اوراق بهادار: این نوع معاملات شامل خرید و فروش اوراق بهادار شرکت‌ها، اوراق قرضه، اوراق تسهیلات بانکی و سایر اوراق بهادار است. این معاملات معمولاً به صورت حضوری و با استفاده از دستورات خرید و فروش (سفارش) صورت می‌گیرد.
2. معاملات ارزی: در این نوع معاملات، تجارت ارز بین کشورها و بانک‌های مرکزی صورت می‌گیرد. در فرابورس ایران، معاملات ارزی به صورت غیرحضوری و با استفاده از سامانه الکترونیکی نفت‌افزایش معامله می‌شود.
3. معاملات آتی: در این نوع معاملات، قراردادی برای خرید و فروش یک کالا یا دارایی مشخص در آینده به قیمت تعیین شده به عنوان قیمت آتی منعقد می‌شود. معاملات آتی معمولاً برای کالاهایی مانند نفت، گندم و طلا انجام می‌شود.
4. معاملات option: در این نوع معاملات، یکی از طرفین قرارداد می‌تواند برای خرید یا فروش یک دارایی مشخص در آینده، اما با حفظ حق عدم اجرا (گزینه)، یک مبلغ پرداخت کند. این نوع معاملات به عنوان گزینه‌های خرید و فروش معروف هستند.
5. معاملات خرده‌فروشی: در این نوع معاملات، سهام یک شرکت به طور جزئی به صورت خرده‌فروشی برای سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود. این نوع معاملات به عنوان معاملات آزاد خرید و فروش نیز شناخته می‌شوند.
6. معاملات اوراق مشارکت یا ETF (Exchange-Traded Funds): در این نوع معاملات، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله به صورت مجموعه‌ای از دارایی‌های مختلف مانند سهام، اوراق قرضه، سکه‌ها و غیره ایجاد می‌شوند و در بورس قابل معامله هستند. این نوع معاملات، به عنوان یک راه مطمئن برای کسب سود در بازار سرمایه، به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که به دلیل نوسانات بازار ترس دارند، شناخته شده‌اند.

۵. مزایای فرابورس

۶. انواع بازارهای فرابورس

در ادامه این مقاله به بررسی این بازار‌های زیر‌مجموعه فرابورس و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.

فرابورس به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازارهای سرمایه ایران، شامل چندین بازار زیرمجموعه است که هر کدام به صورت جداگانه و برای انجام نوع خاصی از معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به معرفی انواع بازارهای فرابورس می‌پردازیم:

1. بازار اول فرابورس
2. بازار دوم فرابورس
3. بازار سوم فرابورس (بازار عرضه)
4. بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس
5. بازار پایه فرابورس
6. بازار ابزار مشتقه فرابورس
7. بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس
8. بورس ایده یا بازار دارایی فکری فرابورس

بازار اول فرابورس

این بازار شامل اوراق بهادار شرکت‌های سهامی عام و بورسی است که در آن سهام شرکت‌های عضو بازار فروش و خرید می‌شود. بازار اول فرابورس یکی از انواع بازارهای سرمایه است که در ایران فعالیت می‌کند. این بازار برای شرکت‌هایی که دارای سابقه کار در بورس بوده و شاخص بورسی آن‌ها بیشتر از ۱۰ هزار واحد است، قابل دسترسی است. بازار اول فرابورس در واقع برای شرکت‌های پایه و بزرگی ایجاد شده است که قبلاً در بورس فعالیت می‌کردند و برای جذب سرمایه و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و همچنین بهبود نظارت بر بازار سهام و افزایش شفافیت در بازار، تشکیل شده است.

بازار اول فرابورس به عنوان اصلی‌ترین و بزرگترین بازار سرمایه ایران شناخته می‌شود. برخلاف بازار دوم فرابورس که بازار سرمایه فرعی به حساب می‌آید، بازار اول فرابورس بازار اصلی و اصلی‌ترین بازار سرمایه کشور است. در این بازار شرکت‌هایی که شرایط لازم را دارند و به شرح زیر می‌باشند، قادر به صدور اوراق بهادار خود هستند:

1. محدوده سرمایه گذاری شرکت در حداقل ۱۰ میلیارد ریال باشد.
2. حداقل سه سال از تاریخ دریافت مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار گذشته باشد.
3. حداقل ۲۵ درصد از سهام شرکت در دسترس عموم باشد.
4. شرکت باید به موجب قانون شرکت های تعاونی یا قانون تجارت احداث شده باشد.
5. مالیات های دولتی را به طور کامل پرداخت کرده باشد.
6. انتشار صورت های مالی سالیانه به همراه گزارش حسابرسی خود.

بازار دوم فرابورس

بازار دوم فرابورس یکی از بازارهای زیرمجموعه فرابورس است که به شرکت‌هایی که در بورس قادر به صدور سهام نیستند، امکان فعالیت در بازار سرمایه را می‌دهد. این بازار اولین بار در سال 1381 با هدف فعالسازی بازار سرمایه و حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و توسعه کسب و کارهای نوپا در ایران تاسیس شد. در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود. با این حال، شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول می‌باشد. شرکت‌هایی که شرایط لازم برای قبول شدن در بازار اول را ندارند، می‌توانند با انجام مراحل مشخصی و با استفاده از ابزارهای مالی و اطلاعاتی، وارد بازار دوم شوند. به عبارت دیگر، بازار دوم فرابورس، برای شرکت‌های جوان و رو به رشد، فرصتی را فراهم می‌کند تا با استفاده از منابع مالی بیشتر و همچنین ارائه خدمات و محصولات جدید، به رشد بیشتری برسند و در نتیجه در بازار سرمایه رقابت کنند.

بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس

یکی دیگر از بازارهای فرابورس، بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس است. در این بازار کلیه ابزارهای مالی، به استثنای سهام و حق تقدم خرید سهام، که به تأیید شورای عالی بورس رسیده و بنا به اعلام آن مشمول ثبت یا معاف از ثبت نزد سازمان بورس تشخیص داده شده، قابل پذیرش هستند. انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه‌گذاری و انواع صکوک، در این بازار معامله می‌شود.

بازار پایه فرابورس

بازار ابزار مشتقه فرابورس

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس

بورس ایده یا بازار دارایی فکری فرابورس

۷. تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

بورس و فرابورس هر دو به عنوان مراکزی برای خرید و فروش اوراق بهادار و بورسی ها و سایر ابزارهای مالی در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به بررسی تفاوت بورس و فرابورس پرداخته خواهد شد:

1. تفاوت در نوع اوراق بهادار: بورس معمولاً به عنوان مرکز معاملات سهام استفاده می‌شود، در حالی که فرابورس بیشتر برای معاملات اوراق بهادار غیرسهامی مانند اوراق تسهیلات بانکی و اوراق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. همچنین، در فرابورس می‌توان به صورت خرید و فروش اوراق بهادار مبتنی بر نوع پایه‌ای آن‌ها که شامل معاملات مبتنی بر قراردادهای آتی و گزینه‌ها نیز هستند، انجام داد.
2. تفاوت در نحوه عرضه اوراق بهادار: در بورس، سهام‌ها به صورت مستقیم توسط شرکت‌های عرضه‌کننده عرضه می‌شوند. در فرابورس، بازار سرمایه برای خرید و فروش اوراق بهادار از طریق یک سیستم اتوماسیون شده است که معاملات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
3. تفاوت در شرایط معاملات: شرایط معاملات در فرابورس معمولاً شفاف‌تر هستند و به خصوص در مورد قیمت‌گذاری اوراق بهادار، بهتر تعریف شده‌اند. همچنین، در فرابورس، حجم بزرگ معاملات از طریق الگوریتم‌های هوشمند مدیریت می‌شود که باعث بهبود شفافیت و عدالت در عرضه و تقاضای اوراق بهادار می‌شود.
4. نوع دارایی‌های معاملاتی: یکی از تفاوت‌های اساسی بین بورس و فرابورس، نوع دارایی‌هایی است که در آنها معاملات صورت می‌گیرد. در بورس، معاملات بیشتر بر روی سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار انجام می‌شود، در حالی که در فرابورس، علاوه بر این دو نوع دارایی، معاملات بر روی سایر ابزارهای مالی مانند ارز و کالا نیز صورت می‌گیرد.
5. نحوه معامله: در بورس، معاملات بیشتر به صورت مستقیم بین خریدار و فروشنده صورت می‌گیرد و تحت نظارت مجامع بورسی قرار دارد. در حالی که در فرابورس، معاملات بیشتر به صورت الکترونیکی و بدون واسطه بین خریدار و فروشنده انجام می‌شود.
6. نوع شرکت‌های معامله‌گر: در بورس، شرکت‌هایی که می‌توانند در آن معامله کنند، به صورت خاص و با رعایت مقررات خاصی انتخاب می‌شوند. در حالی که در فرابورس، هر شخص و شرکت های فرابورسی که شرایط لازم را داشته باشند می‌توانند در آن معامله کنند.
7. نوع معاملات: در بورس، معاملات از طریق دستورالعمل‌های مشخص شده، به صورت چارچوبی و با محدودیت‌هایی مانند حداکثر و حداقل قیمت واحد انجام می‌شود. در فرابورس، معاملات به صورت آزاد و بدون محدودیت‌هایی از نظر قیمت، حجم و زمان انجام می‌شود.
8. روند معاملات: در بورس، نحوه انجام معاملات بر اساس روش بازار اولیه و دومیه تعیین می‌شود، در حالی که در فرابورس، روش معاملات بر اساس روش بازار ثانویه است که در آن، معاملات براساس تقاضا و عرضه انجام می‌شود.
9. ساختار نظامی: در بورس، تعداد شرکت‌های دارای مجوز معاملاتی محدود است و این شرکت‌ها در قالب بورس مشارکت می‌کنند، در حالی که در فرابورس، ساختار نظامی به گونه‌ای است که تمام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند، می‌توانند معامله کنند.
10. قوانین و مقررات: در بورس، قوانین و مقررات مخصوصی برای شرکت‌های معامله‌گر وجود دارد که باید رعایت شود. در حالی که در فرابورس، قوانین و مقررات ساده‌تر است و معاملات بیشتر تحت تأثیر تقاضای بازار قرار می‌گیرند و در نتیجه، عرضه و تقاضا به عنوان عامل اصلی تشکیل قیمت‌ها در فرابورس به‌کار گرفته می‌شود.

۸. نتیجه‌گیری

فرابورس یک بازار اوراق بهادار الکترونیکی است که در ایران فعالیت می‌کند و معامله انواع اوراق بهادار و ارزهای خارجی را از طریق شبکه‌ای اینترنتی انجام می‌دهد. فرابورس نقش مهمی در توسعه بازار سرمایه ایران داشته و به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تأمین مالی در این کشور شناخته می‌شود.

بازار فرابورس شامل انواع معاملات اوراق بهادار، ارزی، سکه، اوراق تجاری و اوراق مشارکت می‌شود و سهم بسزایی از حجم معاملات بازار سرمایه ایران را تشکیل می‌دهد. مزایای این بازار شامل شفافیت و سرعت در انجام معاملات، هزینه کمتر و عدم نیاز به مراجعه حضوری به مراکز معاملاتی است.

تفاوت‌هایی بین فرابورس و بورس وجود دارد. بورس بازاری سنتی تر است و در آن معاملات بر اساس قیمت‌های ارائه شده در سالن‌های معاملاتی انجام می‌شود، در حالی که فرابورس یک بازار الکترونیکی است که معاملات از طریق شبکه اینترنتی انجام می‌گیرد.